Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο από άλλοτε. Αλλά παράλληλα με αυτές τις αυξήσεις στο προσδόκιμο ζωής είναι και η αύξηση της εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως ο καρκίνος και η άνοια.

H κατανόηση της βιολογίας της γήρανσης και η γνώση των γονιδίων και των πρωτεϊνών που εμπλέκονται σε αυτές τις διαδικασίες, θα μας βοηθήσει να αυξήσουμε τη «διάρκεια της υγείας» μας, την περίοδο που οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν σε μια υγιή και παραγωγική κατάσταση, χωρίς ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία.

Γήρανση και δίαιτα

Η γήρανση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία και εξαρτάται τόσο από γονίδια όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η διατροφή .

Είναι πλέον στην ερευνητική κοινότητα και όχι μόνο γνωστό ότι οι δίαιτες περιορισμένων θερμίδων μπορούν να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής. Αυτό ισχύει όμως για μια ποικιλία οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των ζυμών , των αρουραίων και των πιθήκων .

Βραχυπρόθεσμες μελέτες ωστόσο δείχνουν ότι βελτιώνει επίσης και την υγεία των ανθρώπων.

Σε νεότερες έρευνες πια ερευνάται το γεγονός ότι η ποσότητα συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών, όπως τα αμινοξέα (τα δομικά στοιχεία των πρωτεϊνών), όπως και το είδος των αμινοξέων που λαμβάνουμε, συνδέονται με τη μακροζωία περισσότερο από ότι η ποσότητα των προσλαμβανόμενων θερμίδων.

Πώς λειτουργούν τα κύτταρα;

Τα κύτταρα αντιλαμβάνονται την ποσότητα των θρεπτικών ουσιών στο περιβάλλον τους μέσω της σηματοδότησης συγκεκριμένων μορίων στα κύτταρα μας. Ένα από αυτά τα μόρια είναι το ένζυμο Target of Rapamycin , γνωστό και ως TOR. Το TOR ανιχνεύει την ποσότητα των αμινοξέων που είναι διαθέσιμα στα κύτταρα.

Όταν τα κύτταρά μας έχουν άφθονα αμινοξέα, το ένζυμο TOR ενεργοποιεί τον αναβολισμό δημιουργώντας πολλές πρωτεΐνες. Αυτή η διαδικασία επιτυγχάνεται μέσω της συνεχιζόμενης μετάφρασης των πρωτεϊνών .

Από την αντίθετη πλευρά όταν τα αμινοξέα είναι περιορισμένα, το TOR μειώνει το την αύξηση παραγωγής των πρωτεϊνών, άρα και την συχνή ανακύκλωση και δαπάνη ενέργειας, πράγμα που για το κύτταρο μπορεί να είναι επιζήμια .

Τι σημαίνει δαπάνη ενέργειας για το κύτταρο;

Η μακροζωία σχετίζεται στενά με την ικανότητα ενός οργανισμού να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις.

Ένα κύτταρο που επενδύει αρκετή ενέργεια στη μετάφραση πρωτεϊνών, άρα και στην ανάπτυξη, μειώνει την άμυνά του και θέτει σε δεύτερη μοίρα άλλες σημαντικές λειτουργίες.

Άρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το ίδιο αποτελεσματικά σοβαρούς εξωγενείς παράγοντες όπως είναι το στρες ή η φλεγμονή.

Σε μια πρόσφατη μελέτη, οι επιστήμονες ανέλυσαν τον κύκλο εργασιών των πρωτεϊνών στα κύτταρα διαφορετικών ζώων με διάρκεια ζωής από τέσσερα έως 200 χρόνια.

Διαπίστωσαν ότι τα μακρόβια ζώα έχουν χαμηλότερο κύκλο εργασιών πρωτεϊνών και απαιτήσεις ενέργειας στα κύτταρά τους σε σύγκριση με τα βραχύβια.

Όσο περισσότερη τροφή έχει το κύτταρο, τόσο πιο ενεργό είναι το ένζυμο TOR που αναφέρθηκε προηγουμένως, δίνοντας έτσι εντολή στο κύτταρο να αναπτυχθεί και να διαιρεθεί, κάτι που απαιτεί μετάφραση πρωτεΐνης και ενεργειακή δαπάνη.

Αντίθετα, όταν το TOR είναι ανενεργό (όπως συμβαίνει κατά τον διατροφικό περιορισμό) θα σταματήσει τη μετάφραση εμποδίζοντας τη λειτουργία των υπαρχόντων ριβοσωμάτων.

Θερμιδικός περιορισμός

Όπως αναφέρθηκε, το TOR δίνει σήμα στα κύτταρα να αναπτυχθούν, γεγονός που συμβάλλει στη γήρανση τους. Είναι γεγονός ότι όταν το TOR αναστέλλεται μέσω της μεθόδου του διατροφικού περιορισμού, η ανάπτυξη σταματά και η διάρκεια ζωής παρατείνεται.

Όταν οι ερευνητές περιορίζουν την πρόσληψη θερμίδων σε ποντίκια και αρουραίους παρέχοντας όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται, τα ζώα είναι πιο υγιή και η μέση διάρκεια ζωής τους αυξάνεται σε σύγκριση με ζώα που τρέφονται με συνηθισμένη εργαστηριακή δίαιτα.

Επιπλέον, αυτά τα τρωκτικά έχουν μειωμένη συχνότητα ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου, των νευροεκφυλιστικών διαταραχών, των καρδιαγγειακών παθήσεων και του διαβήτη τύπου 2 .

Υπάρχει μια σαφής αντίστροφη σχέση μεταξύ της πρόσληψης θερμίδων και της διάρκειας ζωής στα ζώα, έως και περίπου 50% περιορισμό θερμίδων. Τα ζώα που ξεκινούν αυτές τις δίαιτες ενώ είναι ακόμη μικρά φαίνεται να αποκομίζουν τα περισσότερα οφέλη.

Ενώ τα αποτελέσματα της έρευνας για τον περιορισμό των θερμίδων σε πειραματόζωα είναι ξεκάθαρα, είναι λιγότερο προφανές εάν ισχύουν για τον άνθρωπο ειδικά μακροπρόθεσμα.

Τι ισχύει στον άνθρωπο;

Οι τεράστιες παραλλαγές στο ανθρώπινο περιβάλλον και στον τρόπο ζωής είναι πιθανό να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στις επιπτώσεις στην υγεία από πιθανές δίαιτες που παρατείνουν τη ζωή. Η γενετική διακύμανση μεταξύ των ατόμων είναι επίσης πιθανό να παίζει ρόλο στα αποτελέσματα της δίαιτας.

Υπάρχουν 4 τομείς που συμβάλλουν στην αντιγήρανση. Αυτά περιλαμβάνουν τη σωστή και ισορροπημένη διατροφή, την φυσική δραστηριότητα και άσκηση, την μείωση του εξωγενούς και ενδογενούς στρες και την εξισορρόπηση των ορμονών.

Κάθε ένας από αυτούς τους τομείς είναι εξίσου σημαντικός. Λειτουργούν μαζί με ολοκληρωμένο τρόπο για το καλό ολόκληρου του σώματος.

Η έρευνα όμως πάνω στη διατροφή σε ανθρώπου αρχίζει να υποδηλώνει ότι ορισμένα διατροφικά μοτίβα μπορεί να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ζουν περισσότερο και να γερνούν πιο καλά.

Για χρόνια, ορισμένες τροφές προωθούνται ως το κλειδί για μια μακρά και υγιή ζωή, από τα κοινά λαχανικά και «υγιεινά» λιπαρά μέχρι τις υπερτροφές.

Όμως όπως επισημαίνεται από τον  Matt Kaeberlein , PhD, και τους συνεργάτες του σε μια ανασκόπηση στο περιοδικό Science  : «Δεν υπάρχουν ακόμη ισχυρές ενδείξεις ότι οποιαδήποτε από τις δίαιτες αντιγήρανσης που μελετήθηκαν σε πειραματόζωα έχει σημαντικά μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία ειδικά σε μη παχύσαρκους ανθρώπους».

Αυτό που αξίζει να μελετηθεί περισσότερο εις βάθος στις θερμιδικά μειωμένες δίαιτες και στη σχέση τους με τη αύξηση της διάρκειας ζωής είναι το πόση υπερβολική τροφή καταναλώνεται και για πόσο καιρό ή πόσο λίγο τροφή και σε πόσο καιρό εξίσου.

Ορισμένες δίαιτες τελικά βελτιώνουν τους δείκτες υγείας;

Υπάρχουν κάποια στοιχεία που συνάδουν με τα αντιγηραντικά αποτελέσματα και σχετικές δίαιτες στους ανθρώπους.

Λόγω όμως των προκλήσεων να ερευνώνται άνθρωποι για δεκαετίες, μεγάλο μέρος της έρευνας για τις δίαιτες κατά της γήρανσης επικεντρώνονται σε βραχυπρόθεσμα οφέλη.

Για παράδειγμα, ο θερμιδικός περιορισμός σε μια περίοδο 2 ετών έχει βρεθεί ότι βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο.

Η δίαιτα που μιμείται τη νηστεία έχει επίσης βρεθεί ότι βελτιώνει τον δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, την αρτηριακή πίεση και άλλους δείκτες υγείας.

Αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα για αυτές τις δίαιτες, η διατήρηση ενός υγιούς βάρους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τείνει να μεγιστοποιεί την υγεία και τη μακροζωία.

Υπάρχει όμως η ανάγκη για εξατομίκευση της διατροφής όπως υπάρχουν και κάποια πράγματα που θα ωφελήσουν τη μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

1. Mark Y. Jeng, Philip A. Hull, Mingjian Fei, Hye-Sook Kwon, Chia-Lin Tsou, Herb Kasler, Che-Ping Ng, David E. Gordon, Jeffrey Johnson, Nevan Krogan, Eric Verdin, Melanie Ott. Metabolic reprogramming of human CD8 memory T cells through loss of SIRT1.The Journal of Experimental Medicine, 2017; jem.20161066 DOI: 1084/jem.20161066
2. Gladstone Institutes. “Anti-aging protein could be targeted to rejuvenate immune cells: New study explains what happens when the immune system ages.” ScienceDaily, 30 November 2017. www.sciencedaily.com/releases/2017/11/171130170227.htm
3. Claudio Franceschi, Paolo Garagnani, Cristina Morsiani, Maria Conte, Aurelia Santoro, Andrea Grignolio, Daniela Monti, Miriam Capri, and Stefano Salvioli.  The Continuum of Aging and Age-Related Diseases: Common Mechanisms but Different Rates, Front Med (Lausanne). 2018 Mar; 5: 61. Published online 2018  doi: 3389/fmed.2018.00061nPMCID: PMC5890129
4. María Rodríguez-López, Suam Gonzalez, Olivia Hillson, Edward Tunnacliffe, Sandra Codlin, Victor A. Tallada, Jürg Bähler, and Charalampos Rallis. The GATA Transcription Factor Gaf1 Represses tRNAs, Inhibits Growth, and Extends Chronological Lifespan Downstream of Fission Yeast TORC1. Cell Rep.2020 Mar 10; 30(10): 3240–3249.e4. Published online 2020 Mar 10. doi: 1016/j.celrep.2020.02.058
5. Saeid Golbidi, Andreas Daiber, Bato Korac, Huige Li,  Faadiel Essop&  Ismail Laher. Health Benefits of Fasting and Caloric Restriction. Lifestyle Management to Reduce Diabetes/Cardiovascular Risk (B Conway and H Keenan, Section Editors) Published: 23 October 2017
6. KyleSwovick, Denis Firsanov, Kevin A. Welle, Jennifer R. Hryhorenko, John P. Wise, Craig George,  Sformo, Andrei Seluanov, Vera Gorbunova,  View ORCID ProfileSina Ghaemmaghami. Interspecies differences in proteome turnover kinetics are correlated with lifespans and energetic demands. doi: https://doi.org/10.1101/2020.04.25.061150 Molecular & Cellular Proteomics doi: 10.1074/mcp.RA120.002301
7. Sharon E.Mitchell. Caloric restriction. Molecular Aspects of Medicine. Volume 32, Issue 3, June 2011, Pages 159-221. https://doi.org/10.1016/j.mam.2011.07.001
8. Mikhail V. Blagosklonny^. Rapamycin for longevity: opinion article. Aging (Albany NY).2019 Oct 15; 11(19): 8048–8067.Published online 2019 Oct 4. doi: 18632/aging.102355