Ο μεταβολισμός είναι η διαδικασία με την οποία το σώμα μας μετατρέπει αυτό που τρώμε και πίνουμε σε ενέργεια. Ακόμη και όταν βρισκόμαστε σε συνθήκες ηρεμίας, το σώμα μας χρειάζεται ενέργεια για όλες τις “κρυφές” λειτουργίες του. Αυτό αποτελεί και τον Βασικό Μεταβολικό Ρυθμό.

Ο βασικός μεταβολισμός (BM) λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο ώστε να επιτελέσουμε τις βασικές λειτουργίες της ζωής όπως είναι η αναπνοή, η κυκλοφορία του αίματος, η επιδιόρθωση βλαβών και η κυτταρική διαίρεση και πολλές άλλες διεργασίες σημαντικές για τη ζωή.

Υπάρχει όμως και ο ενεργός μεταβολισμός (ΕM) που είναι η ενέργεια, οι θερμίδες που χρειάζεται το σώμα για να εκτελέσει τις επιπλέον δραστηριότητες (π.χ. εργασία, οικιακές δουλειές, άσκηση). Ο ενεργός μεταβολισμός επηρεάζεται εξ’ολοκλήρου από το τύπο των δραστηριοτήτων μας.

Το πόσο γρήγορα λειτουργεί ο βασικός μεταβολισμός καθορίζεται από ένα πλήθος παραγόντων με κυριότερο παράγοντα τα γονίδιά. Η ηλικία επηρεάζει επίσης τον μεταβολισμό, καθώς θεωρείται ότι μειώνεται με την αύξηση της ηλικίας. Ένας αργός μεταβολισμός καίει λιγότερες θερμίδες, πράγμα που σημαίνει ότι η περίσσεια ενέργειας αποθηκεύεται κυρίως ως λίπος στο σώμα.

Όμως πέρα από τα γονίδια και την ηλικία μεγάλη ευθύνη σε έναν αργό μεταβολισμό έχουν η κακή διατροφή και η αδράνεια, δηλαδή η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας.

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τον μεταβολισμό είναι: Το μέγεθος και η σύνθεση του σώματός, το φύλο ακόμη και η διαδικασία της πέψης ( περίπου το 10% των θερμίδων από τους υδατάνθρακες και την πρωτεΐνη που καταναλώνονται σε ένα γεύμα χρησιμοποιείται κατά την πέψη και την απορρόφηση των τροφίμων και των θρεπτικών ουσιών).

Μεταβολισμός και βάρος 

Είναι αλήθεια ότι ο μεταβολισμός συνδέεται άμεσα με το βάρος. Μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις η μεγάλη πρόσληψη βάρους μπορεί να σχετίζεται από ένα ιατρικό πρόβλημα που επιβραδύνει τον μεταβολισμό, όπως το σύνδρομο Cushing ή ένας υπολειτουργικός θυρεοειδής αδένας (υποθυρεοειδισμός).

Η πρόσληψη βάρους είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Είναι πιθανό ένας συνδυασμός γενετικού προφίλ, ορμονικών αλλαγών, κακής διατροφής και τρόπου ζωής συμπεριλαμβανομένου του ύπνου, της σωματικής δραστηριότητας και του στρες να μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και σε διαταραχές της καύσης του λίπους.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε ένα κακό ισοζύγιο ενέργειας, που σημαίνει ότι αυξάνεται το βάρος όταν υπάρχει περίσσεια ενέργειας ( κατανάλωση περισσότερων θερμίδων από όσες μπορεί το σώμα να καύσει ή καύση λιγότερων θερμίδων από όσες το άτομο προσλαμβάνει). Για να χαθεί το περιττό βάρος, βασική προϋπόθεση είναι η δημιουργία ενός ενεργειακού ελλείμματος ή καταναλώνοντας λιγότερες θερμίδες ή αυξάνοντας τη σωματική άσκηση ή και τα δύο. Στην πραγματικότητα, ορισμένοι άνθρωποι που λέγεται ότι έχουν γρήγορο μεταβολισμό είναι πιθανώς απλώς πιο ενεργοί σε φυσική δραστηριότητα.

Διάφορα συμπληρώματα διατροφής που υπόσχονται σίγουρη καύση θερμίδων ή απώλεια βάρους μέσω της επιτάχυνσης του μεταβολισμού συχνά είναι σκευμάσματα του εμπορίου για χρηματικό κέρδος, και ακόμη χειρότερα μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ή και επικίνδυνες παρενέργειες. Είναι επιβεβαιωμένο μέσα από επιστημονικές μελέτες ότι η απώλεια βάρους συνεχίζει να βασίζεται στη σωματική δραστηριότητα και τη διατροφή.

Απαιτείται γνώση για όλους εκείνους τους μηχανισμούς που επηρεάζουν την όρεξη, την επιλογή τροφίμων και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα επεξεργάζεται και καίει την προσλαμβανόμενη ενέργεια. Η επιλογή του σωστού ειδικού υγείας θα σας βοηθήσει να διερευνήσετε τις αιτίες και να ενισχύσετε το μεταβολισμό σας ώστε να χάσετε σωστά το παραπάνω βάρος.

1. Anthanont P, et al. Does basal metabolic rate predict weight gain? The American Journal of Clinical Nutrition. 2016;104:959.
2. Goldman L, et al., eds. Obesity. In: Goldman-Cecil Medicine. 25th ed. Philadelphia, Pa.: Saunders Elsevier; 2016. https://www.clinicalkey.com. Accessed Aug. 3, 2017.
3. Losing weight. Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/healthyweight/losing_weight/index.html. Accessed June 7, 2017.
4. Lam YY, et al. Indirect calorimetry: An indispensable tool to understand and predict obesity. European Journal of Clinical Nutrition. 2017;71:318.

4. Bray GA. Etiology and natural history of obesity. https://www.uptodate.com/contents/search. Accessed Aug. 7, 2017.
5. Understanding adult overweight and obesity. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. https://www.niddk.nih.gov/health-information/weight-management/adult-overweight-obesity. Accessed Aug. 8, 2017.