Άρθρα

Με βάση γενετικές μελέτες, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το 30% έως 60% της προσωπικότητάς σας είναι κληρονομικό. Η έρευνα δείχνει επίσης ότι σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα τείνουν να συμβαίνουν μεταξύ των ηλικιών 20 έως 40 ετών.

Γεννηθήκατε με αυτόν τον τρόπο ή είστε προϊόν του περιβάλλοντός σας; Η έννοια της φύσης έναντι της ανατροφής είναι μια διαρκής συζήτηση που μέχρι στιγμής, κανένας επιστήμονας ή φιλόσοφος δεν έχει καταφέρει να απαντήσει οριστικά.

Ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος της προσωπικότητάς σας είναι κληρονομήσιμο, η ακριβής έκταση – συμπεριλαμβανομένων των τύπων γνωρισμάτων που είναι κληρονομήσιμα – εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο. Αλλά εδώ είναι τι γνωρίζουν οι ειδικοί μέχρι στιγμής.

Η προσωπικότητά σας είναι κληρονομική ή επίκτητη;

Ορισμένοι ερευνητές ορίζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ως πρότυπα σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών που διαφοροποιούν το ένα άτομο από το άλλο. Ωστόσο, άλλοι έχουν ορίσει τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ως διαθέσεις «ουσιαστικά ανεξάρτητες από περιβαλλοντικές επιρροές», οι οποίες, εξ ορισμού, αποκλείουν ένα «επίκτητο» στοιχείο.

Σύμφωνα με μια ανασκόπηση του 2018, πολλών μελετών για δίδυμα και υιοθεσία, η ανθρώπινη προσωπικότητα εκτιμάται ότι μπορεί να κληρονομηθεί κατά 30% έως 60%.

Αυτές οι μελέτες συνέκριναν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των πανομοιότυπων διδύμων, τα οποία μοιράζονται 100% το ίδιο DNA και τα οποία μεγάλωσαν μαζί και χωριστά.

Αυτές οι μελέτες διαπίστωσαν σταθερά ότι τα πανομοιότυπα δίδυμα, ακόμη και όταν μεγάλωσαν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, είχαν περισσότερα κοινά χαρακτηριστικά προσωπικότητας από τα μη δίδυμα αδέρφια ή τα υιοθετημένα παιδιά.

Αυτές οι μελέτες παρατήρησαν συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως:

  • νευρωτισμός
  • εξωστρέφεια
  • επιθυμία αναζήτησης νέων εμπειριών
  • τερπνότητα
  • ευσυνειδησία

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης συγκεκριμένα 42 σετ γενετικών παραλλαγών (που σχετίζονται με 727 συγκεκριμένες περιοχές στο DNA μας) που φαίνεται να συνδέονται στενά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.

Φυσικά, περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως οι εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας και οι πολιτιστικές επιρροές φαίνεται να έχουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας κάποιου.

Για παράδειγμα, τα παιδιά που μεγαλώνουν σε αντίξοες συνθήκες, όπως με παραμέληση, κακοποίηση ή φτώχεια, είναι συνήθως πιο παρορμητικά. Οι επιστήμονες λένε ότι αυτό συμβαίνει επειδή αυτό το περιβάλλον «ενεργοποιεί» παρορμητικά γονίδια ιδιοσυγκρασίας που διαφορετικά μπορεί να ήταν αδρανοποιημένα.

Εν τω μεταξύ, όσοι μεγαλώνουν σε υγιή, περιποιητικά, ασφαλή περιβάλλοντα είναι πιο πιθανό να έχουν πιο ήρεμη ιδιοσυγκρασία, επειδή στη συνέχεια ενεργοποιούνται διαφορετικά γονίδια.

Τούτου λεχθέντος, δεδομένου ότι η γονιδιωματική είναι ένας σχετικά νέος τομέας επιστημονικής μελέτης, υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να μάθουμε.

Σε ποια ηλικία ένα παιδί αναπτύσσει την προσωπικότητά του;

Δεν υπάρχει καθορισμένη ηλικία όταν ένα παιδί αναπτύσσει την προσωπικότητά του, η οποία παραμένει σε μεγάλο βαθμό ρευστή σε όλη τη ζωή. Ωστόσο, σύμφωνα με μια κριτική του 2020, η προσωπικότητα κάποιου έχει ρίζες στην πρώιμη ιδιοσυγκρασία, η οποία είναι παρατηρήσιμη ήδη από την ηλικία των 4 μηνών.

Η ιδιοσυγκρασία αποτελείται από δύο βασικά μέρη: την αντιδραστικότητα ή συναισθηματικές αντιδράσεις και την αυτορρύθμιση ή την ικανότητα ελέγχου αυτών των αποκρίσεων.

Για παράδειγμα, ένα βρέφος που παρουσιάζει σημαντική κίνηση των άκρων όταν του δείχνει ένα παιχνίδι θεωρείται εξαιρετικά αντιδραστικό, λένε οι επιστήμονες. Εάν αυτό το βρέφος χαμογελά και φωνάζει, τότε το βρέφος θεωρείται υψηλό σε θετικό συναίσθημα, το οποίο συνδέεται με το χαρακτηριστικό της προσωπικότητας της εξωστρέφειας.

Ωστόσο, οι επιστήμονες σημειώνουν ότι η σχέση μεταξύ ιδιοσυγκρασίας και προσωπικότητας είναι σπάνια ισχυρή. Έτσι, για παράδειγμα, ένα εσωστρεφές παιδί μπορεί επίσης να έχει πολύ θετικό συναίσθημα αργότερα στη ζωή του.

Σύμφωνα με μια παλαιότερη ανασκόπηση από το 2008, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας συνεχίζουν να αλλάζουν κατά την παιδική και ενήλικη ζωή, ιδιαίτερα μεταξύ 20 και 40 ετών.

Ποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας είναι κληρονομήσιμα;

Δεδομένου ότι μεγάλο μέρος του DNA παραμένει μυστήριο, οι επιστήμονες απλώς μπορούν να προσδιορίσουν ποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας μπορούν οριστικά να μεταδοθούν.

Σύμφωνα με την Εθνική Βιβλιοθήκη Ιατρικής (NIH), υπάρχουν ορισμένες παραλλαγές γονιδίων που φαίνεται να συνδέονται με την ιδιοσυγκρασία ειδικότερα, όπως:

  • Παραλλαγές γονιδίων DRD2 και DRD4, που συνδέονται με την επιθυμία αναζήτησης νέων εμπειριών
  • Παραλλαγές γονιδίου KATNAL2, που σχετίζονται με πειθαρχία και προσοχή
  • Παραλλαγές γονιδίων PCDH15 και WSCD2, που σχετίζονται με την κοινωνικότητα
  • Γονίδιο MAOA, που συνδέεται με την εσωστρέφεια (ειδικά σε ορισμένα πλαίσια)

Οι παραλλαγές των γονιδίων AGBL2, BAIAP2, CELF4, L3MBTL2, LINGO2, XKR6, ZC3H7B, OLFM4, MEF2C και TMEM161B συνδέονται με το άγχος και την κατάθλιψη

Λάβετε υπόψη ότι, ενώ ορισμένες μελέτες έχουν βρει ότι η εξωστρέφεια, η ευχαρίστηση και η ευσυνειδησία έχουν σημαντική κληρονομικότητα, άλλες μελέτες έχουν βρει το αντίθετο.

Σύμφωνα με μια μελέτη του 2015, χαρακτηριστικά όπως η επιθυμία αναζήτησης νέων εμπειριών και ο νευρωτισμός φαίνεται να έχουν περίπου 15% κληρονομικότητα.

Σε μια ανασκόπηση του 2018, οι ερευνητές σημειώνουν ότι χαρακτηριστικά όπως η αυτοκατεύθυνση, η συνεργατικότητα και η υπερβατικότητα του εαυτού, τα οποία θεωρούνται χαρακτηριστικά που συνδέονται στενά με την υγεία κάποιου, εκτιμάται ότι είναι 50% έως 58% κληρονομική.

Μπορείς να αλλάξεις την προσωπικότητά σου ως ενήλικας;

Ναι, η προσωπικότητά σας μπορεί να αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια της ζωής, είτε ακούσια είτε ηθελημένα.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς μιας ανασκόπησης του 2016 θεμάτων που μελετήθηκαν από τις ηλικίες 14 έως 77, η σταθερότητα της προσωπικότητας με την πάροδο του χρόνου είναι γενικά αρκετά χαμηλή.

Σύμφωνα με την κριτική του 2008 που αναφέρθηκε προηγουμένως, η προσωπικότητα μπορεί να αλλάξει σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι ερευνητές λένε ότι οι πιο σημαντικές αλλαγές φαίνεται να συμβαίνουν μεταξύ 20 και 40 ετών, αλλά μπορεί επίσης να συμβούν στη μέση και μεγαλύτερη ηλικία.

Αν και ο καθένας είναι μοναδικός, οι ερευνητές σημειώνουν ότι πολλοί άνθρωποι παρουσιάζουν αυξημένη αυτοπεποίθηση, ζεστασιά, αυτοέλεγχο και συναισθηματική σταθερότητα με την ηλικία.

Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στο άρθρο, η προσωπικότητα συχνά ορίζεται ως οι σκέψεις, τα πρότυπα και οι συμπεριφορές που διαφοροποιούν ένα άτομο από το άλλο. Έτσι, εάν θέλετε να αλλάξετε πτυχές της προσωπικότητάς σας, αλλά δεν είστε σίγουροι από πού να ξεκινήσετε, μια θεραπεία όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η οποία βοηθά στην αναδιάρθρωση των σκέψεων και των συμπεριφορών σας, είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να ξεκινήσετε.

Η διαμόρφωση νέων συνηθειών/συμπεριφορών μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί μέσω τεχνικών όπως η αυτοκατευθυνόμενη νευροπλαστικότητα ή η συνειδητή διαδικασία εξέτασης του τρόπου με τον οποίο οι συνήθειες μας κάνουν να νιώθουμε και να τις αλλάξουμε.

Συμπέρασμα

Σύμφωνα με την τρέχουσα έρευνα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας φαίνεται να προέρχονται από έναν συνδυασμό γενετικών (30% έως 60%) και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να «ενεργοποιήσουν» ορισμένα γονίδια που ήταν αδρανοποιημένα πριν, όπως η παρορμητικότητα.

Η προσωπικότητα πηγάζει από μια σχετικά περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο δυνάμεων, με σημαντικές αλλαγές προσωπικότητας να συμβαίνουν στους περισσότερους ανθρώπους από 20 έως 40 ετών.

Μέσω τεχνικών όπως η CBT ή η αυτοκατευθυνόμενη νευροπλαστικότητα, μπορούν να συμβούν σημαντικές θετικές αλλαγές στην προσωπικότητα κάποιου.

Πηγές

Στο δέντρο της ζωής η σημασία της κληρονομικότητας κατέχει σπουδαίο ρόλο και ολοένα εξερευνήσιμο. Ένα από ερωτήματα που συνεχώς γεννιέται σε πολλούς επιστήμονες και μη είναι το αμφιλεγόμενο ερώτημα:  “Γονίδια ή περιβάλλον” ;

Πόσο ρόλο παίζουν τα γονίδια; 

Η γενετική αναφέρεται σε όλα τα γονίδια και στους κληρονομικούς παράγοντες που επηρεάζουν το ποιοι είμαστε, από τη φυσική εμφάνισή μας, την προδιάθεση σε νοσημάτα, τη παχυσαρκία ακόμα και στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς μας.

Το περιβάλλον περιλαβάνει όλες τις περιβαλλοντικές μεταβλητές που επηρεάζουν το ποιοι είμαστε, συμπεριλαμβανομένων των εμπειριών μας στην παιδική ηλικία, του τρόπου ζωής μας, της διατροφής μας, των κοινωνικών σχέσεών μας και του γύρω μας πολιτισμού.

Τί από τα δύο όμως υπερτερεί στο τελικό απότεσμα της διαμόρφωσης ενός ζωντανού οργανισμού; Παράδειγμα τι συμβαίνει όταν ένα άτομο επιτυγχάνει τεράστια ακαδημαϊκή επιτυχία; Είναι γενετικά γραμμένο να είναι επιτυχημένος ή είναι αποτέλεσμα του περιβάλλοντος στο οποίο πήρε ανατροφή και μάθηση; Σε άλλο παράδειγμα, αν κάποιος κακοποιεί τη γυναίκα και τα παιδιά του, είναι επειδή γεννήθηκε με βίαιες τάσεις ή είναι κάτι που έμαθε καθώς μιμείται τη συμπεριφορά του γονέα του;

Μερικά παραδείγματα γενετικά προσδιορισμένων χαρακτηριστικών περιλαμβάνουν το χρώμα των ματιών και των μαλλιών, το χρώμα του δέρματος, ακόμα και ορισμένες γενετικές ασθένειες.

Το προσδόκιμο ζωής και το ύψος έχουν ένα ισχυρό βιολογικό στοιχείο, αλλά επηρεάζονται επίσης από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και τον τρόπο ζωής.

Το ύψος για παράδειγμα είναι ένα χαρακτηριστικό που είναι καταγεγραμμένο στα γονίδια.   Ένα παιδί μπορεί να προέρχεται από μια οικογένεια όπου όλοι είναι ψηλοί και μπορεί να έχει κληρονομήσει αυτά τα γονίδια που αφορούν το ύψος. Ωστόσο, αν μεγαλώσει σε ένα υποβαθμισμένο περιβάλλον όπου δεν λαμβάνει σωστή τροφή, δεν θα μπορούσε ποτέ να επιτύχει το ύψος που θα μπορούσε να είχε μεγαλώσει σε ένα πιο υγιή περιβάλλον.

Όλο και περισσότερο, οι άνθρωποι αρχίζουν πλέον να συνειδητοποιούν ότι η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση. Οι γενετικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν τόσο μεταξύ τους όσο και με τους περιβαλλοντικούς, συμπεριλαμβανομένων της διατροφής , της κουλτούρας , της καλλιέργειας και ανατροφής και των των κοινωνικών συναναστροφών .

References

  1. Beauchamp JP (2016) Genetic evidence for natural selection in humans in the contemporary United States. Proc Natl Acad Sci USA 113:7774-7779.
  2. Byars SG, Ewbank D, Govindaraju DR, Stearns SC
    (2010) Natural selection in a contemporary human population. Proc Natl Acad Sci USA 107(Suppl 1):1787-1792.
  3. https://en.wikipedia.org/wiki/Gene%E2%80%93environment_interaction
  4. Courtiol A, et al. (2013) The demographic transition influences variance in fitness and selection on height and BMI in rural Gambia. Curr Biol 23(10):884-889.
  5. Stulp G, Barrett L, Tropf FC, Mills MC (2015) Does natural selection favour taller stature among the tallest people on earth? Proc R Soc London B Biol Sci 282(1806):20150211.