Άρθρα

Υπολογίζεται ότι 24 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από άνοια παγκοσμίως, με 4,6 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις ετησίως. Ο επιπολασμός της νόσου Αλτσχάιμερ (AD) αυξάνεται εκθετικά με την ηλικία, αλλά υπάρχει περιορισμένη γνώση των παραγόντων κινδύνου της. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο κοινή μορφή άνοιας και αντιπροσωπεύει το 50-60% όλων των περιπτώσεων.

Υπάρχουν αρκετά στοιχεία για την πιθανή δράση της διατροφής στην πρόληψη της AD. Κυρίως τα αντιοξειδωτικά θρεπτικά συστατικά, ψάρια, διαιτητικά λίπη και βιταμίνες Β παίζουν σπουδαίο ρόλο στη νόσο.

Πολυάριθμες μελέτες σε ζώα και εργαστήρια έχουν δείξει ότι τα αντιοξειδωτικά θρεπτικά συστατικά μπορούν να προστατεύσουν τον εγκέφαλο από οξειδωτική και φλεγμονώδη βλάβη. Υπάρχουν επιδημιολογικά στοιχεία από μια σειρά πρόσφατων μελετών που καταδεικνύουν έναν προστατευτικό ρόλο των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, όπως το εικοσιδυοεξανοϊκό οξύ, στην AD.

Αιτίες κινδύνου για AD

Έχουν υπάρξει πολλές μελέτες που υποδηλώνουν ότι οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου αυξάνουν τον κίνδυνο AD και άνοιας. Σε αυτά περιλαμβάνοναι η υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία, η καρδιακή νόσου, ο διαβήτης, η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η σωματική δραστηριότητα και η παχυσαρκία.

Ο ρόλος της διατροφής στην AD

Δεδομένα από πολλές σειρές αποδεικτικών στοιχείων υποδηλώνουν ότι η σχέση μεταξύ της διατροφής και της AD είναι παρόμοια με αυτή μεταξύ της διατροφής και της στεφανιαίας νόσου.

Μελέτες έχουν δείξει ότι οι δίαιτες με υψηλή αναλογία κορεσμένων λιπών προς πολυακόρεστα ή μονοακόρεστα λίπη έχουν ως αποτέλεσμα φτωχό προφίλ χοληστερόλης στο πλάσμα. Αυτό χαρακτηρίζεται από την αύξηση της λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας και τη μείωση της χοληστερόλης λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας.

Τα τρανς-ακόρεστα λίπη, που λαμβάνονται από μερικώς υδρογονωμένα φυτικά έλαια, αναφέρεται ότι είναι ιδιαίτερα υπερχοληστερολαιμικά.

Η συσχέτιση του διατροφικού λίπους με τα επίπεδα χοληστερόλης στο πλάσμα είναι πολύ σημαντική καθώς η χοληστερόλη μπορεί να παίζει κεντρικό ρόλο στην AD. Η χοληστερόλη εμπλέκεται τόσο στη δημιουργία όσο και στην εναπόθεση του αμυλοειδούς βήτα.

Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και AD

Τα μακράς αλυσίδας ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ένας τύπος πολυακόρεστου λίπους που καταναλώνεται σχεδόν αποκλειστικά από ψάρια μπορεί να υπόσχονται για την πρόληψη και τη θεραπεία της AD.

Η υψηλότερη συνολική πρόσληψη των ωμέγα-3 λιπαρών οξέων συσχετίστηκε σημαντικά με χαμηλότερο κίνδυνο για AD. Η μελέτη του Ρότερνταμ ανέφερε 70% σημαντική μείωση του κινδύνου AD. Αυτό έγινε μετά από 2 χρόνια παρακολούθησης με κατανάλωση ενός γεύματος ψαριού την εβδομάδα.

Συνολικά, τα δεδομένα για την κατανάλωση ψαριών και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων και τον κίνδυνο AD είναι συνεπή σε όλες τις μελέτες. Μόνο ένας περιορισμένος αριθμός επιδημιολογικών μελετών δεν έχει βρει τέτοια συσχέτιση.

Ο ρόλος των διαιτητικών αντιοξειδωτικών στην AD

Το οξειδωτικό στρες και η φλεγμονώδης διαδικασία καταλήγουν τελικά σε διαταραχή της λειτουργίας και της σηματοδότησης των νευρωνικών κυττάρων, οδηγώντας σε θάνατο νευρωνικών κυττάρων.

Τα αντιοξειδωτικά όπως οι βιταμίνες Ε και C αποτελούν τους ενδογενείς αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού για την καταπολέμηση του οξειδωτικού στρες.

Εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει ότι τα αντιοξειδωτικά (ιδιαίτερα η βιταμίνη Ε) προστατεύουν τον εγκέφαλο από οξειδωτική και φλεγμονώδη βλάβη. Σε ζωικά μοντέλα, τα τρωκτικά που τρέφονταν με δίαιτες συμπληρωμένες με αντιοξειδωτικά εμφάνισαν ανώτερη απόκτηση μάθησης και διατήρηση μνήμης σε σύγκριση με τρωκτικά σε δίαιτες ελέγχου.

Σύμπλεγμα βιταμινών Β και AD

Στη Σκωτία, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η μειωμένη πνευματική απόδοση στην τρίτη ηλικία συνδέεται στενά με υψηλή ομοκυστεΐνη και χαμηλά επίπεδα βιταμινών Β12 και φολικού οξέος.

Παρακολουθώντας τους συμμετέχοντες στις Σκωτσέζικες Ψυχικές Έρευνες του 1932 και του 1947, οι οποίες εξέτασαν την παιδική νοημοσύνη, διαπίστωσαν ότι οι πιο ευκίνητοι διανοητικά είχαν τα υψηλότερα επίπεδα βιταμινών Β και τα χαμηλότερα επίπεδα ομοκυστεΐνης.

Η υψηλή ομοκυστεΐνη συνδέθηκε με μείωση της νοητικής απόδοσης κατά 7 έως 8 τοις εκατό.

Ποιος ο ρόλος των συμπληρωμάτων και της βιταμίνης D;

Ένας αριθμός προοπτικών μελετών εξέτασε τη χρήση συμπληρωμάτων βιταμίνης Ε και βιταμίνης C σε σχέση με την AD, και μόνο μία βρήκε στοιχεία μειωμένου κινδύνου για AD.

Επίσης οι χαμηλές συγκεντρώσεις βιταμίνης D εμπλέκονται δυνητικά στην παθογένεση της άνοιας. Οι συγχρονικές μελέτες έχουν διαπιστωθεί σταθερά ότι οι συγκεντρώσεις βιταμίνης D είναι σημαντικά χαμηλότερες σε άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ και γνωστική εξασθένηση σε σύγκριση με υγιείς μάρτυρες.

Διαχρονικές μελέτες υποστηρίζουν μια συσχέτιση μεταξύ χαμηλών συγκεντρώσεων βιταμίνης D και αυξημένου κινδύνου άνοιας και γνωστικής έκπτωσης. Σε αντίθεση με τις μελέτες παρατήρησης, τα ευρήματα από τις παρεμβατικές μελέτες έχουν δώσει μικτά αποτελέσματα σχετικά με τα οφέλη της συμπλήρωσης βιταμίνης D στην AD.

Η ισχυρότερη απόδειξη για την αντιοξειδωτική προστασία έναντι της AD έγκειται στην υψηλή διατροφική πρόσληψη βιταμίνης Ε. Οι πιο πλούσιες πηγές τροφίμων βιταμίνης Ε περιλαμβάνουν φυτικά έλαια, ξηρούς καρπούς (ειδικά αμύγδαλα) και σπόρους (ειδικά ηλιόσπορους).

Μέτριες ποσότητες βιταμίνης Ε βρίσκονται σε δημητριακά ολικής αλέσεως, στον κρόκο αυγού και σε περιορισμένο αριθμό λαχανικών (π.χ. λαχανικά) και φρούτων (π.χ. αβοκάντο, μήλα, πεπόνι).

Συμπέρασμα

Ενας αυξανόμενος αριθμός επιδημιολογικών μελετών δείχνει ότι υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ της διατροφής και της AD. Tα κορεσμένα λίπη και η υψηλή χοληστερόλη συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο AD. Αντιθέτως, η κατανάλωση πολυακόρεστων ωμέγα-3 λιπαρών οξέων μακράς αλυσίδας (ιδιαίτερα DHA) και αντιοξειδωτικών όπως η βιταμίνη Ε φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο.

Τα άτομα θα πρέπει να περιορίζουν την πρόσληψη τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα και τρανς-ακόρεστα λιπαρά, όπως τα κόκκινα κρέατα, το βούτυρο, το παγωτό και τα εμπορικά αρτοποιημένα προϊόντα.

Πηγές:

  1. Blennow K, de Leon MJ, Zetterberg H. Alzheimer’s disease. Lancet. 2006;368:387–403.
  2. Kivipelto M, Helkala EL, Laakso MP, et al. Apolipoprotein E epsilon4 allele, elevated midlife total cholesterol level, and high midlife systolic blood pressure are independent risk factors for late-life Alzheimer disease. Ann Intern Med. 2002;137:149–155.
  3. Irie F, Fitzpatrick AL, Lopez OL, et al. Enhanced risk for Alzheimer disease in persons with type 2 diabetes and APOE epsilon4: The Cardiovascular Health Study Cognition Study. Arch Neurol. 2008;65:89–93.
  4. Mensink RP, Katan MB. Effect of dietary trans fatty acids on high-density and low-density lipoprotein cholesterol levels in healthy subjects. N Engl J Med. 1990;323:439–445.
  5. Morris MC, Evans DA, Bienias JL, et al. Dietary fats and the risk of incident Alzheimer disease. Arch Neurol. 2003;60:194–200.
  6. Lauritzen L, Hansen HS, Jorgensen MH, Michaelsen KF. The essentiality of long chain n-3 fatty acids in relation to development and function of the brain and retina. Prog Lipid Res. 2001;40:1–94.
  7. Laurin D, Verreault R, Lindsay J, Dewailly E, Holub BJ. Omega-3 fatty acids and risk of cognitive impairment and dementia. J Alzheimers Dis. 2003;5:315–322. [PubMed] [Google Scholar]
  8. Guerrero AL, Dorado-Martinez C, Rodriguez A, Pedroza-Rios K, Borgonio-Perez G, Rivas-Arancibia S. Effects of vitamin E on ozone-induced memory deficits and lipid peroxidation in rats. Neuroreport. 1999;10:1689–1692. [PubMed] [Google Scholar]
  9. Morris MC, Evans DA, Bienias JL, et al. Dietary intake of antioxidant nutrients and the risk of incident Alzheimer disease in a biracial community study. JAMA. 2002;287:3230–3237.
  10. Morris MC, Beckett LA, Scherr PA, et al. Vitamin E and vitamin C supplement use and risk of incident Alzheimer disease. Alzheimer Dis Assoc Disord. 1998;12:121–126.
  11. Zandi PP, Anthony JC, Khachaturian AS, et al. Reduced risk of Alzheimer disease in users of antioxidant vitamin supplements: the Cache County study. Arch Neurol. 2004;61:82–88.