Στην ιατρική, το έντερο θεωρούνταν πάντα ως ένα ειδικό όργανο. Το έντερο είναι πολύ νευρωμένο και έχει ονομαστεί «δεύτερος εγκέφαλος». Ο δεύτερος εγκέφαλος (εντερικό νευρικό σύστημα) βρίσκεται σε άμεση και συνεχή αλληλεπίδραση με τον πρωτεύοντα εγκέφαλό μας (το κεντρικό νευρικό σύστημα).

Τον 19ο αιώνα, ο άξονας εγκεφάλου-έντερου θεωρήθηκε ότι εξηγούσε πολλές ασθένειες και κοινωνικά φαινόμενα. Προτάθηκαν αμφίδρομες συσχετίσεις με συναισθηματικές καταστάσεις που επηρεάζουν την υγεία του εντέρου και το έντερο που επηρεάζει τα συναισθήματα.

Ψυχογαστρεντερολογία: Εγκεφάλος – έντερο

Οι χρόνιες πεπτικές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και των φλεγμονωδών ασθενειών του εντέρου, δεν μπορούν να ξεμπερδέψουν από το ψυχολογικό τους πλαίσιο.

Το σημαντικό βάρος αυτών των ασθενειών συνπροσδιορίζεται από τα συμπτώματα και τη σοβαρότητα της νόσου. Επιπλέον και από την ικανότητα των ασθενών να αντιμετωπίσουν συμπτώματα χωρίς σημαντική διακοπή της καθημερινής ζωής.

Το αναπτυσσόμενο πεδίο της ψυχογαστρεντερολογίας επικεντρώνεται στην εφαρμογή επιστημονικά βασισμένων ψυχολογικών αρχών και τεχνικών για την ανακούφιση των πεπτικών συμπτωμάτων.

Μελέτη διαπίστωσε ότι η χαλάρωση από μόνη της δεν ήταν τόσο καλή όσο η χαλάρωση σε συνδυασμό με καθοδηγούμενες εικόνες ειδικά για τον πόνο. Υπάρχει τώρα μια μεγάλη βάση τεκμηρίωσης για τη σχέση μεταξύ ψυχολογικών παραγόντων και της εντερικής αισθητηριακής, κινητικής και ανοσολογικής λειτουργίας.

Ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το έντερο μέσω του άξονα υποθαλάμου -υπόφυσης -επινεφριδίων και της διαμόρφωσης των κεντρικών ερεθισμάτων του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Ποιο ήρθε πρώτο: ο εγκέφαλος ή το έντερο;

Συχνά θεωρείται ότι οι ψυχολογικές δυσκολίες είναι αιτία λειτουργικών διαταραχών του εντέρου και συνυπάρχουν με οργανικές διαταραχές του εντέρου όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Η συννοσηρότητα υποθέτει ότι υπάρχουν δύο ασθένειες-διαταραχή του εντέρου και ψυχιατρική διαταραχή. Αυτές είναι σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητες μεταξύ τους και απαιτούν ανεξάρτητες θεραπείες.

Ωστόσο, τα στοιχεία δεν το υποστηρίζουν αυτό. Για παράδειγμα, σε διαταραχές λειτουργικού κοιλιακού πόνου, μελέτες έχουν βρει στοιχεία ότι το άγχος μπορεί να προηγείται αλλά και να ακολουθεί τον πόνο.

Στη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, η απορρύθμιση του ανοσοποιητικού μπορεί να εξηγήσει τόσο τη φλεγμονή του εντέρου όσο και την κατάθλιψη. Αν δεχθούμε την αμφίδρομη φύση του άξονα του εγκεφάλου και του εντέρου, δεν έχει σημασία ποιος ήρθε πρώτος.

Γιατρός ή ψυχολόγος για το έντερο;

Οι γιατροί και οι ψυχολόγοι ασκούν την ψυχολογική θεραπεία ξεχωριστά από την ιατρική θεραπεία. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί είτε να θεωρηθούν ότι προκαλούν τα συμπτώματα του εντέρου (θεραπεία) είτε να υπάρχουν επιπλέον των εντερικών συμπτωμάτων.

Όπου η ψυχική υγεία είναι ο τομέας του ψυχολόγου ή του ψυχιάτρου, οι γιατροί αντιμετωπίζουν τα προβλήματα του εντέρου. Σε αυτό το μοντέλο, οι ασθενείς θα αισθάνονται παρεξηγημένοι, θα χαρακτηρίζονται ως τρελοί και συχνά δεν θα ακολουθούν την παραπομπή σε ψυχολόγο.

Η ψυχογαστρεντερολογία ως Θεραπεία

Το βιοϊατρικό μοντέλο επιτρέπει επίσης ότι ψυχολογικοί παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν συμπεριφορές ασθένειας. Μελέτες έχουν δείξει ότι παρουσία μιας εντερικής διαταραχής, ψυχολογικοί παράγοντες μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα, να αυξήσουν την αναπηρία και να μειώσουν την ποιότητα ζωής.

Σε αυτό το μοντέλο, η ψυχολογική θεραπεία προσφέρεται για να βοηθήσει τους ασθενείς και τις οικογένειές τους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής με μια χρόνια ασθένεια, ώστε να μπορούν να ζήσουν μια πληρέστερη ζωή.

Η Ψυχολογική Θεραπεία ως Πρόληψη

Εάν υποθέσουμε ότι ορισμένες διαταραχές του εντέρου, όπως οι λειτουργικές διαταραχές, προκαλούνται από την ψυχική υγεία. Τότε μπορούμε να αποτρέψουμε αυτές τις εντερικές διαταραχές θεραπεύοντας την ψυχική υγεία πριν εμφανιστούν συμπτώματα του εντέρου. Για παράδειγμα, μπορούμε να στοχεύσουμε στην πρόληψη του λειτουργικού κοιλιακού πόνου μειώνοντας το άγχος.

Το βιοϊατρικό μοντέλο υποστηρίζει τους ψυχολόγους στη θεραπεία των εντερικών διαταραχών (θεραπεία/πρόληψη). Έχει διαπιστωθεί ότι στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του έντερου, η διαχείρηση του στρες και των κακών συναισθημάτων είναι αρκετά αποτελεσματικά.

Η ολοκληρωμένη ωστόσο θεραπεία συνθέτει τους κλάδους σε ένα συντονισμένο, διαδραστικό σύνολο. Ιατροί και ψυχολόγοι καθώς και ειδικοί διατροφολόγοι, αναπτύσσουν κοινά σχέδια θεραπείας. Συχνά οι ασθενείς παρακολουθούνται από κοινού ή στην ίδια πρακτική, γεγονός που μειώνει αρκετά τα προβλήματα.

Συμπερασματικά

Στην περίπτωση διαταραχών του εντέρου, ο τομέας της ψυχογαστρεντερολογίας υιοθετεί μια πιο ολιστική προσέγγιση και φαίνεται να βελτιώνει τα αποτελέσματα των ασθενών.

Η σύνδεση εγκεφάλου-εντέρου εμπλέκεται όλο και περισσότερο στη βιοψυχοκοινωνική ευημερία. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα τον τρόπο αλληλεπίδρασης του εντέρου και του εγκεφάλου.

Ωστόσο υπάρχει και μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση ότι οι γαστρεντερικές παθήσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται και να αντιμετωπίζονται ως μέρος μιας διεπιστημονικής προσέγγισης.

Πηγές

• Dinan T.G., Cryan J.F. Melancholic microbes: A link between gut microbiota and depression? Neurogastroenterol. Motil. Off. J. Eur. Gastrointest. Motil. Soc. 2013;25:713–719. doi: 10.1111/nmo.12198. [PubMed]
• Drossman D.A., Hasler W.L. Rome IV-Functional GI Disorders: Disorders of Gut-Brain Interaction. Gastroenterology. 2016;150:1257–1261. doi: 10.1053/j.gastro.2016.03.035. [PubMed]
• Dalton C.B., Drossman D.A., Hathaway J.M., Bangdiwala S.I. Perceptions of physicians and patients with organic and functional gastrointestinal diagnoses. Clin. Gastroenterol. Hepatol. Off. Clin. Pract. J. Am. Gastroenterol. Assoc. 2004;2:121–126. doi: 10.1016/S1542-3565(03)00319-7. [PubMed]
• Drossman D.A. Presidential address: Gastrointestinal illness and the biopsychosocial model. Psychosom. Med. 1998;60:258–267. doi: 10.1097/00006842-199805000-00007. [PubMed]
• Miller I. The gut-brain axis: Historical reflections. Microb. Ecol. Health Dis. 2018;29:1542921. doi: 10.1080/16512235.2018.1542921. [PMC free article] [PubMed]
• Kennedy P.J., Cryan J.F., Dinan T.G., Clarke G. Irritable bowel syndrome: A microbiome-gut-brain axis disorder? World J. Gastroenterol. 2014;20:14105–14125. doi: 10.3748/wjg.v20.i39.14105. [PMC free article] [PubMed]
• Van den Brink G., Stapersma L., Bom A.S., Rizopolous D., van der Woude C.J., Stuyt R.J.L., Hendriks D.M., van der Burg J.A.T., Beukers R., Korpershoek T.A., et al. Effect of Cognitive Behavioral Therapy on Clinical Disease Course in Adolescents and Young Adults with Inflammatory Bowel Disease and Subclinical Anxiety and/or Depression: Results of a Randomized Trial. Inflamm. Bowel Dis. 2019;25:1945–1956. doi: 10.1093/ibd/izz073. [PMC free article] [PubMed]
• Bonnert M., Olen O., Bjureberg J., Lalouni M., Hedman-Lagerlof E., Serlachius E., Ljotsson B. The role of avoidance behavior in the treatment of adolescents with irritable bowel syndrome: A mediation analysis. Behav. Res. Ther. 2018;105:27–35. doi: 10.1016/j.brat.2018.03.006. [PubMed]
• Keefer L. Behavioural medicine and gastrointestinal disorders: The promise of positive psychology. Nat. Reviews. Gastroenterol. Hepatol. 2018;15:378–386. doi: 10.1038/s41575-018-0001-1. [PubMed]