Η ωκυτοκίνη είναι μια πεπτιδική ορμόνη που παράγεται από τα νευρικά κύτταρα του υποθαλάμου και μεταφέρεται μέσω των νευραξόνων τους στον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης, απ’ όπου αποδεσμεύεται από την κυκλοφορία. Το βασικότερο ερέθισμα για την έκκριση της ωκυτοκίνης είναι η διέγερση των θηλών κατά το θηλασμό. Ως αγγλικός όρος αναφέρεται ως oxytocin και προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «ωκύς» (γρήγορη) και «τόκος» (γέννηση), που σημαίνει «γρήγορη γέννηση».
Ποιος είναι ο ρόλος της ωκυτοκίνης;
Αυτό το πεπτίδιο των εννέα αμινοξέων πιστεύεται ότι εμπλέκεται σε μια μεγάλη ποικιλία φυσιολογικών και παθολογικών λειτουργιών όπως η σεξουαλική δραστηριότητα, η στύση του πέους, η εκσπερμάτωση, η εγκυμοσύνη, η συστολή της μήτρας, η εκβολή γάλακτος, η μητρική συμπεριφορά, η κοινωνική σύνδεση, το άγχος , η επιθετικότητα, η μάθηση, ο αυτισμός ακόμα και οι εθισμοί.
Η ωκυτοκίνη και οι υποδοχείς της επίσης έχουν βρεθεί να σχετίζονται με πληθώρα κοινωνικών και συναισθηματικών, φυσιολογικών και παθοφυσιολογικών συμπεριφορών, όπως η ασφάλεια, ο φόβος, το μετατραυματικό στρες, η συναισθηματική προσκόλληση, η αναπαραγωγή, η γονική μέριμνα, και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Στην ωκυτοκίνη έχουν δωθεί πολλοί τίτλοι
- «Η ωτοκυτοκίνη και ο εθισμός»
- «Η ωκυτοκίνη αυξάνει την εμπιστοσύνη στον άνθρωπο»
- «Η ωκυτοκίνη αυξάνει τη γενναιοδωρία στον άνθρωπο»
- «Η ωκυτοκίνη ως αναζήτηση θεραπείας του αυτισμού»
- «Ωκυτοκίνη: ο μεγάλος διαμεσολαβητής της ζωής».
- «Η ωκυτοκίνη είναι ηρεμιστική ορμόνη»
- «Η ωκυτοκίνη, η ορμόνη της αφοβίας»
- «Η ωκυτοκίνη, η ορμόνη της αγάπης»
Η άλλη πλευρά της ωκυτοκίνης
Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι τα χαμηλά επίπεδα ωκυτοκίνης έχουν συνδεθεί με τις διαταραχές του αυτισμού και γενικά του αυτιστικού φάσματος (π.χ. σύνδρομο Asperger). Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η ωκυτοκίνη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία αυτών των διαταραχών.
Επίσης, μελέτες έχουν συσχετίσει αυξημένα επίπεδα ωκυτοκίνης σε ασθενείς με διαταραχές διατροφής, παχυσαρκίας καθώς και η μειωμένη συγκέντρωσή της με διαβήτη τύπου Β.
Οι ερευνητές συσχέτισαν ακόμα και το γεγονός ότι η αυξημένη ωκυτοκίνη μπορεί να προάγει τον εθνοκεντρισμό, ενδεχομένως τροφοδοτώντας την ξενοφοβία, την προκατάληψη και τη βία.
Ωκυτοκίνη και εγκέφαλος
Μελέτες νευροαπεικόνισης ανέφεραν ότι η ισορροπημένη έκκριση ωκυτοκίνης μειώνει την ενεργοποίηση της αμυγδαλής, τη βασική περιοχή του εγκεφάλου στο δίκτυο «φόβου» και ψυχικού τραύματος. Έτσι μειώνεται και το μετατραυματικό στρες και ελαττώνεται η μνήμη σε δυσάρεστα γεγονότα. Η ωκυτοκίνη απελευθερώνεται από την υπόφυση ως απάντηση σε διαφορετικά στρεσογόνα ερεθίσματα, περιλαμβανομένου του άλγους, του φόβου και της έκθεσης σε ένα ξένο περιβάλλον με σκοπό τον καθησυχασμό. Όμως δύο πειράματα που πραγματοποιήθηκαν σε ποντικούς διαπίστωσαν ότι η αυξημένη ορμόνη δεν καθησυχάζει αλλά αντιθέτως ενεργοποιεί το σύστημα το οποίο έχει συσχετιστεί με τον τρόπο που ο εγκέφαλος σχηματίζει αναμνήσεις φόβου, δηλαδή την αμυγδαλή.
Αυτο επιβεβαιώνεται επίσης και με μελέτες που δείχνουν ότι τα αυξημένα επίπεδα ωκυτοκίνης στον εγκέφαλο θηλυκών ποντικών μετά τη γέννα μπορεί να προκαλέσουν περισσότερο άγχος.
Ωκυτοκίνη και αλκοόλ
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Birmingham έχουν επισημάνει σημαντικές ομοιότητες μεταξύ των συμπεριφορικών επιδράσεων της ωκυτοκίνης και του αλκοόλ. Οι επιδράσεις της ωκυτοκίνης και του αλκοόλ μοιράζονται πολλές ομοιότητες στο επίπεδο των λειτουργιών του εγκεφάλου. Και οι δύο μπορούν να αυξήσουν τις επιπτώσεις του άγχους ή του στρες. Ακόμη, και οι δύο έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της αίσθησης του φόβου. Όπως το αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές κοινωνικές παρενέργειες, έτσι και η αυξημένη ωκυτοκίνη μπορεί να οδηγήσει σε “αφοβία”, επιθετικότητα, αλαζονία, ζηλοφθονία, καθώς χάνεται η αίσθηση του φόβου και η αυτοσυγκράτηση ως προστασία από επικίνδυνες καταστάσεις.
Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Emotion, φαίνεται ότι οι υπερβολικές ποσότητες της ορμόνης στον οργανισμό έχουν σαν αποτέλεσμα την υπερβολική ευαισθησία και τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα. Οι ερευνητές Christopher Cardoso και Anne-Marie Linen μελέτησαν 82 υγιή άτομα νεαρής ηλικίας που δεν αντιμετώπιζαν κανένα είδος ψυχικής διαταραχής. Οι μισοί έλαβαν δόση ωκυτοκίνης και οι άλλοι μισοί εικονικό φάρμακο placebo. Έπειτα από μια σειρά πειραμάτων και τεστ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι «η ωκυτοκίνη έκανε τους συμμετέχοντες να αναγνωρίζουν πιο εύκολα τα συναισθήματα των ανθρώπων που έχουν απέναντί τους». Όμως η «υπερβολική δόση» της ορμόνης αρχίζει αν επιδρά αρνητικά, πυροδοτώντας ανεξέλεγκτα συναισθήματα που μπορεί να αποδειχθούν καταστροφικά στις κοινωνικές συναναστροφές ακόμη και προσκολήσεις σε κάθε είδους σχέσεις.
Η ωκυτοκίνη τελικά
Μελετώντας λοιπόν και τις δύο όψεις ενός “νομίσματος” για πολλά πεδία της επιστημονικης έρευνας ακόμη και γεγονότων της καθημερινότητας και του τρόπου ζωής, ερχόμαστε σε βαθύτερη επίγνωση και αιτιολόγηση πολλών φαινομένων και συμπεριφορών. Η χρήση της ωκυτοκίνης ως θεραπεία (συχνά διαδίδεται ότι η εξωγενής χρήση της υπόσχεται την ευτυχία ακόμα και την ερωτική έλξη) επιφυλάσσει κινδύνους και αντικρούεται με τη φύση του ανθρώπου.
Ας έχουμε ως κύριο σκοπό την ανακάλυψη της βιολογικής και συναισθηματικής μας ύπαρξης, ώστε να έρθουμε στην κατανόηση των διαφόρων σωματικών και ψυχολογικών μας αντιδράσεων και γιατί όχι, να προσπαθήσουμε να ελέγξουμε και να ρυθμίσουμε την κάθε παρεκτροπή μέσα από την ικανότητα της αυτοπαρατήρησης.
References
https://en.wikipedia.org/wiki/Oxytocin
Yomayra F Guzmán, Natalie C Tronson, Vladimir Jovasevic, Keisuke Sato, Anita L Guedea, Hiroaki Mizukami, Katsuhiko Nishimori, Jelena Radulovic. Fear-enhancing effects of septal oxytocin receptors. Nature Neuroscience, 2013; DOI: 10.1038/nn.3465
Ian J. Mitchell, Steven M. Gillespie, Ahmad Abu-Akel. Similar effects of intranasal oxytocin administration and acute alcohol consumption on socio-cognitions, emotions, and behavior: Implications for the mechanisms of action. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2015; 55: 98 DOI: 10.1016/j.neubiorev.2015.04.018
Du Vigneaud V. Trail of sulfur research: From insulin to oxytocin. Science. 1956;123:967–74.
Neumann ID. The advantage of social living: Brain neuropeptides mediate the beneficial consequences of sex and motherhood. Front Neuroendocrinol. 2009;30:483–96.
Kosfeld M, Heinrichs M, Zak P, Fischbacher U, Fehr E. Oxytocin increases trust in humans. Nature. 2005;435:673–6.
DiCicco-Bloom E, Lord C, Zwaigenbaum L, Courchesne E, Dager SR, Schmitz C, et al. The developmental neurobiology of autism spectrum disorder. J Neurosci. 2006;26:6897–906.
Gimpl G, Fahrenholz F. “The oxytocin receptor system: Structure, function, and regulation” Physiol Rev. 2001;81:629–83.
Lee H, Macbeth A, Pagani J, Young WR. Oxytocin: The great facilitator of life. Prog Neurobiol. 2009;88:127–51.
